Koje vrste protokola stimulacije jajnika postoje?
Centralno pitanje svakog protokola ovarijalne stimulacije jeste dobijanje optimalnog broja visoko kvalitetnih jajnih ćelija uz minimalni rizik od ovarijalnog hiperstimulacionog sindroma (OHSS) i višestruke trudnoće.
Konvencionalna dnevna doza hormonskih lekova na bazi FSH (folikulo-stimulirajućeg hormona) u okviru VTO tretmana iznosi 150 do 225 IU ali je potrebno brižljivo praćenje i korekcija doze s obzirom na različiti individualni odgovor jajnika kod svake žene. Kada lekari uoče potrebu za većim dozama FSH od navedenih prilikom stimulacije, a sve da bi se povećao broj dobijenih jajnih ćelija, mogu biti pokazatelj smanjene ovarijalne rezerve.
Četiri faktora utiču na količinu potrebnog FSH u stimulaciji:
- bazični FSH,
- BMI (indeks telesne težine),
- starost žene i
- broj antralnih folikula žene.
Oni se smatraju prediktornim faktorima kod žena mlađih od 35 godina.
Blagi stimulacioni protokoli koji podrazumevaju upotrebu GnRH (gonadropin) antagonista i niske doze FSH mogu da daju niži stepen višestrukih trudnoća i nižu cenu koštanja lekova nego standardni protokoli, mada daju sličnu stopu uspeha.
Kako se ocenjuje odgovor jajnika na stimulaciju?
Nema univerzalno prihvaćene definicije za normalan, loš i prejak odgovor na stimulaciju jajnika.
Ovarijalni odgovor se posmatra u odnosu na vrstu protokola, količinu utrošenog FSH i upotrebu dodatnih medikamenata. Ponekad je poželjno dobijanje malog broja jajnih ćelija. Tada se koriste blagi „mild“ stimulacioni protokoli.
U slučajevima upotrebe konvencionalnih ovarijalnih protokola ( u kojima se koristi od 150-225IU FSH) i dobijanja istog, malog broja jajnih ćelija, govorimo o slabom ovarijalnom odgovoru.
Ovarijalni odogovor se, takođe mora posmatrati individualno u svetlu karakteristika svake osobe i svakog para u odnosu na očekivani odogovor na stimulaciju kod konkretne osobe.
Prenagalašen ovarijalni odogovor, hiperstimulacija
Najozbilnjija komplikacija ovarijalne stimulacije je težak oblik OHSS odnosno hiper-stimulacije jajnika. Ovo je stanje koje ugrožava život, a nastaje zbog povećanog kapilarnog permeabiliteta koji za posledicu ima hemokoncetraciju i hipovolemiju.
Poslednja istraživanja govore da je učestalost pojave OHSS smanjena nakon uvođenje GnRH antagonista (u odnosu na raniju upotrebu agonističkih protokola), niskih doza i blagih FSH-stimulacionih protokola i malih doza betaHCG-a kao trigera za ovulaciju, kao i upotreba GnRH agonista kao okidača ovulacije.
Za prevenciju OHSS često se koristi i ,,coasting” tj. preskakanje doza gonadotropina.
Krioprezervacija embriona dobijenih u stimulisanom ciklusu sa OHSS, omogućava njihov embriotransfer u jednom od narednih ciklusa. Na taj način se izbegava pojava kasnijih neželjenih sindroma hiper-stimulacije.
Loš odogovor na stimulaciju – „poor responderi“
Loš ovarijalni odgovor nastaje kada se nakon standardne stimulacije dobije manje od 4 jajne ćelije odnosno kada imamo manje od tri folikula pri maksimalnom stimulacionom protokolu od 225 IU FSH dnevno.
Znači smanjene ovarijalne rezerve uključuju starost iznad 40 godina, prisustvo manje od 5 antralnih folikula promera od 2 do 5 mm na ultrazvuku pre stimulacije ili povišen bazalni nivo FSH. Loš odgovor na FSH simulaciju može biti neočekivan kod pacijentkinja koje nisu imale znakove smanjene ovarijlne rezerve.
Velike studije pokazuju veću kumulativnu stopu trudnoće ( nakon maksimum tri ciklusa) među pacijentkinjama sa neočekivano lošim odgovorom na stimulaciju u odnosu na pacijenkinje sa očekivano lošim odgovorom ( 37 do 47 % prema 16 do 19%). Iz gore navedenog može se zaključiti da pacijentkinja sa neočekivanim lošim odgovorom imaju i dalje razumne šanse za trudnoću u narednim ciklusima.
Studije ukazuju da se povećanjem dnevne doze FSH na više od 300 IU ne dobija veći broj kvalitetenih jajnih ćelija. U ovim slučajevima značajno je veći broj aneuploidija.
Grupa pacijentkinja sa lošim odgovorom (poor responderi) na FSH koje imaju normalan nivo FSH i očuvanu ovarijalnu rezervu su pacijenkinje koje imaju rezistenciju na FSH. Kod ovih pacijentkinja odgovor na stimulaciju se pojačava dodavanjem LH. Smatra sa da ovoj grupi pripada 10 do 15 % žena sa normalnom ovarijalnom rezervom koje su u VTO porogramu.
Ova podgrupa pacijentkinja se dijagnostikuje na osnovu nivoa estradiola ( manje od 180 pg/ml) ili odsustvom folikula većih od 10 mm osmog dana stimulacije (150-300 IU FSH) u dugim protokolima. Veruje se da androgeni koji se produkuju kao odgovor na LH stimulaciju, povećavaju osetljivost malih antralnih folikula na FSH. Novije studije pokazuju da je značajno veći broj trudnoća u grupi “poor responder“ koje su primale rhLH sa FSH, od onih koje su primale sa FSH.
Ukoliko se suočavate sa problemom steriliteta i potreban vam je izuzetno uspešan individualni i personalizovani pristup, zakažite kod nas konsultacije sa dr Mirjanom Anđelić, lekarem sa višedecenijskim uspehom u lečenju steriliteta i vođenju trudnoća kod velikog broja parova u zemlji i inostranstvu.
Autor teksta: Dr Mirjana Anđelić spec. ginekologije i akušerstva, subspecijalista steriliteta i fertiliteta
Želite da dobijete ponudu za neki od naših tretmana?
Kontaktirajte nas i dobićete vašu individualnu ponudu ili savet koji je tretman najbolji za vas.